وب سایت رسمی برنامه نود-«کارلوس کیروش» از اکران روز دنیای فوتبال به ایران آمد. مثل یک سوپراستار سینمای هالیوود که یکباره مقابل چشم اهالی فوتبال ایران مجسم شد. یک قاب دو نفره و یک چهره جذاب سنگی در کنار سر آلکس فرگوسن. اسم دستیار پرتغالی فرگى چالش بزرگ گزارشگران فوتبال بود، ولی با هر تلفظی، در ادامهاش تاکید میکردند که «او مغز متفکر منیونایتد است.»
از منچستر تا رئالمادرید، تا تیم پرتغال. از رونالدوی برزیلی تا کریس رونالدو، و از بکام و فیگو تا کهکشانی از ستارههای روز اروپا، با نسخههای تمرینی او به میدان میآمدند تا «کیروش» در بین نامهای بزرگ مربیهای فوتبال یک مربی «مؤلف» شد. کسی که بعضی از تاکتیکهای روز فوتبال به اسم او ثبت شده است.
برگردیم به ۲۷ خرداد ۹۳، میگل دلانی فردای بازی «ایران نیجریه» برای ایندیپندنت مینویسد؛ «این صفر-صفر لیو مسی را تا ماه میِ ۲۰۰۸ به عقب میبرد. وقتی که کیروش در نیمهنهایی لیگ قهرمانان با دکترین دفاعیاش بارسلون را از کار انداخت.»
مغز تصمیمگیرنده این مسترپلان دفاعی کیروش، نه در خط دفاع، که در کمربند میانی تیم است. اجرای دفاع موثر به عهده مثلثهای میانه میدان است که از ترکیب سه راس با ویژگیهای متفاوت تشکیل میشوند. به عنوان نمونه مقابل نیجریه راس مخرب را آندو ساخت، راس حامی آندو با نکو بود و راس انتقال، بسته به مختصات زمین، از بین خسرو یا حاجصفی انتخاب شد. شیوهیی که در اروپا به «مثلث پرتغالی کیروش» معروف است.
روبرتو دیمتئو، سه سال پیش که در نیمهنهایی چامپیونز لیگ با چلسی حریف بارسلون شد، میخواست که از این تز کیروش پیروی کند ولی معتقد بود هرچه به نظر سبک ساده ای است، در عمل زمانبر و نیازمند تمرکز بالا و برنامهریزی دقیق برای هر دقیقه از بازی است.
از سبک فوتبال تیمملی ایران، برخلاف داخل کشور، در رسانههای اروپایی تمجید میشود؛ با سوت پایان ایران آرژانتین کارشناسهای درجه یک دنیای فوتبال با هیجان میگفتند؛ «کیروش دلایل زیادی دارد که به این تیم افتخار کند. این بهترین نمایش ایران در جامهای جهانی بود، و یک پرفرمنس خیرهکننده در مقابل غولهای افسانهیی دنیای فوتبال و البته مسی!»
کیروش فقط توپ را به حریف نمیدهد که زمین را تصاحب کند، او حتی تیم مقابل را وادار میکند تا مطابق میل و برنامههای تیم ایران مسابقه را پیش ببرد و این یعنی تعیین سبک بازی حریف توسط کیروش. با این راهکار هفت بازیکن از تیم ایران بین توپ و دروازهبان ایران قرار میگیرند تا لایههای دفاعی را تشکیل دهند. یارگیری من تو من در دستور کار نیست و بازیکنی از ایران مسوول مستقیم بازیکنی از تیم حریف نیست. این استراتژی، دفاع موثر یا دفاع فعال نامیده میشود که در مقابل دفاع پسیو یا همان دفاع اتوبوسیِ رایجشده در ادبیات رسانهیی ما قرار میگیرد، و اگرچه برای تماشاچی عام خوشایند نیست اما مخاطب خاص فوتبال را راضی نگه میدارد.
فوتبال امروز فوتبال آنتیتز است. ترکیب «مربی درجه یک» و «ابزار درجه سه» در تیمی مثل ایران ناگزیر از انتخاب آنتیتزی است که با داشتههای امروز فوتبال ما همخوان باشد. اینبار برمیگردیم به لب خط، جایی که کیروش همیشه با حرارت و گاهی خشم بازیکنانش را حین مسابقه هدایت میکند؛ او ولی در حساسترین مسابقههای تیمملی، مثل روزهای بازی با آرژانتین یا نیجریه، از همیشه آرامتر بود و حتی دقایقی از بازی را روی نیمکت آرام نشست. خودش میگوید: «وقتی همه چیز طبق برنامه پیش میرود نیازی به داد و فریاد نیست.»
یادداشت از رامتین جباری/ ماهنامه دنیای فوتبال